Félagskvíði, einnig kallað félagsfælni, einkennist af áköfum kvíða eða ótti við að vera dæmdur á neikvæðan hátt eða hafnað í félagslegum aðstæðum. Fólk með félagskvíða hefur oft miklar áhyggjur af því að kvíði þeirra sé sýnilegur öðrum (t.d. roðna fyrir framan aðra, stama eða mismæla sig) eða vera álitið heimskt, vandræðalegt eða leiðinlegt. Fyrir vikið forðast þau oft félagslegar aðstæður og þegar ekki er hægt að forðast aðstæðurnar upplifa þeir verulegan kvíða og vanlíðan. Margir með félagskvíða upplifa einnig sterk líkamleg einkenni, svo sem hraðan hjartslátt, ógleði og aukin svita og geta upplifað ofsakvíðaköst þegar þau fara í félagslegar aðstæður. En þrátt fyrir að það geri sér grein fyrir og viðurkenni að ótti þeirra er óhóflegur og óeðlilegur, líður því oft vanmáttugt gagnvart kvíðanum sínum.

Félagskvíði hefur áhrif á mikin fjölda fólks og er ein algegnasta kvíðaröskun sem fólk glímir við. Félagskvíði byrjar yfirleitt á unglingsárunum en getur komið fram á hvaða aldri sem er. Mikilvægt er að hafa í huga að þessi röskun er ekki einfaldlega bara feimni og getur haft verulega hamlandi áhrif á líf þeirra sem eru með hana. Til dæmis geta einstaklingar hafnað náms- eða atvinnutækifærum vegna þess að þau krefjast tíðra samskipta við fólk eða forðist að fara út að borða með vinum vegna ótta við að koma illa fyrir þegar þeir borða eða drekka. Þetta getur haft veruleg áhrif á líðan einstaklings og truflað daglegar venjur, starfsárangur og félagslíf sem gerir það að verkum að erfitt getur verið að ljúka skóla, mæta í atvinnuviðtal og fá vinnu og að stofna til vináttu- og ástarsambanda. Fólk með félagskvíða er einnig í aukinni hættu á að fá þunglyndi og eiga við áfengis- eða vímuefnavanda að stríða.

Þrátt fyrir að mikið framboð er á árangursríkri meðferð við félagskvíða leita færri en 5% fólks sér aðstoðar og oft er það ekki að leita sér hjálpar fyrr en tíu árum eftir að kvíðinn byrjaði. Lang flestir sem að fara í sálfræðimeðferð við félagskvíða ná góðun árangri á kvíðanum.

Sjálfsmat vísar til þess hvernig við hugsum um okkur sjálf. Til eru önnur sambærileg hugtök eins og sjálfstraust og sjálfsmynd sem einnig vísa í hvaða mat við leggjum á okkur og hvers virði okkur finnst við vera. Lágt sjálfsmat kemur fram sem skortur á sjálfstrausti, að efast um eigin getu og hafa neikvæðar hugsanir um sjálfan sig.

Sjálfsmat er á skala og getur verið frá mjög lágu sjálfsmati upp í mjög hátt sjálfsmat og allt þar á milli. Þegar sjálfsmat á í hlut er mikilvægt að hafa í huga að bæði hátt og lágt sjálfsmat getur verið tilfinningalega og félagslega skaðlegt fyrir einstaklinginn en ákjósanlegast er að sjálfsmat sé í kringum miðju skalans.

Hvar sjálfsmat okkar liggur hefur áhrif á hvernig við upplifum okkur sjálf og hvernig við högum lífi okkar. Sem dæmi að þá hefur það sýnt sig að einstaklingar með mikið sjálfsálit einblína á vöxt og framför en fólk með lítið sjálfsálit einbeitir sér að því að gera ekki mistök í lífinu. 

Þeir sem eru með lágt sjálfsmat eru í aukinni áhættu á að fá þunglyndi og kvíða, sérstaklega félagskvíða. Einstaklingar með lágt sjálfsmat eru líklegri til að einblína á það neikvæða og túlka aðstæður og ummæli á neikvæðan hátt sem getur gert samskipti þeirra við aðra erfið. Þeim líður oft óþægilega, eru feimin og jafnvel tortryggin gagnvart öðrum sem veldur því að þeim líður illa, verða döpur, pirruð eða upplifa skömm.

Einkenni lágs sjálfsmats eru meðal annars:

– Léleg sjálfsmynd

– Skortur á sjálfstrausti

– Óöruggi

– Neikvæðni

– Óhamingja

– Léleg félagsfærni

– Reiði / fjandsemi

– Áhugaleysi

– Þunglyndi

– Kvíði

– Erfiðleikar með að taka frumkvæði

– Að draga sig til hlés / feimni / láta lítið fyrir sér fara

– Léleg samskipti

– Taka ekki áhættu

Margir þættir geta haft áhrif á hvernig sjálfsmat okkar þróast og byrjar það strax að mótast í barnæsku. Þeir þættir sem að geta dregið úr og stuðlað að lágu sjálfsmati eru til dæmis:

– Að alast upp hjá foreldrum/forsjáraðilum sem eru neikvæðir og gagnrýnandi

– Vanræksla

– Alast upp hjá foreldrum/forsjáraðilum sem eru í stöðugum deilum sín á milli.

– Einelti

– Áföll

– Trúarbrögð sem ýta undir skömm og/eða sektarkennd

– Samfélag og samfélagsmiðlar

Streita og kulnun

Streita er eitthvað sem flestir þekkja. Streita myndast þegar við erum undir langvarandi álagi vegna mikilla verkefna í vinnu eða heima fyrir eða þegar við erum að ganga í gegnum erfið tímabil í lífinu. Ef að streita verður viðvarandi í langan tíma getur hún leitt til kulnunar eða ‘burnout’ eins og það kallast á ensku. Kulnun er hugtak sem lýsir í raun afleiðingum langvinnrar streitu og lýsir sér með einkennum eins og þreytu, pirringi, gleymsku og erfiðleikum með svefn. Auk þess getur einnig fylgt gleði- og áhugaleysi. Mörg þessara einkenna eru þau sömu og koma fram í þunglyndi en kvíði og þunglyndi eru algengir fylgikvillar streitu. Sé ekkert að gert í langan tíma geta þau leitt til einangrunar, erfiðleika í samskiptum og jafnvel alvarlegs þunglyndis og sjálfsvígshugsana.

Einkenni kulnunar:

– Streita

– Svefnleysi 

– Þreyta

– Pirringur

– Gleymska

– Gleði – og áhugaleysi

– Ánægjumissir

Hægt er að fá aðstoð fagaðila til að vinna á langvarandi streitu og einkennum kulnunar.